Trochę historii - KPP w Wąbrzeźnie

Powiat wąbrzeski powstał pod koniec XIX w. Na mocy ustawy władz pruskich z dnia 6 czerwca 1887r. utworzono go z części powiatów brodnickiego, grudziądzkiego, chełmińskiego i toruńskiego. Ustawa weszła w życie 1 października 1887r. Powiat znajdował się w prowincji Prus Zachodnich oraz kwidzyńskim okręgu regencyjnym. Pierwszym starostą ( landratem ) został mianowany Fryderyk Petersen. Sprawował on nadzór m.in. nad policją ,szkolnictwem i wyznaniami, był także przewodniczącym komisji podatkowej. Wydział Powiatowy tworzyło 6 członków : burmistrz Wąbrzeźna i Kowalewa oraz 4 właścicieli ziemskich. Rada Powiatu składała się z 27 radnych. Powstały urzędy: skarbowy, katastralny i wojskowy urząd meldunkowy. Utworzono kasę powiatową pracę rozpoczęły dwa inspektoraty szkolne. Zatrudniono również lekarza weterynarii i lekarza medycyny.
Obszar ówczesnego powiatu wynosił 59478 ha ziemi, 9872 ha lasów i 1152 ha wód. W jego skład wchodziły gminy wiejskie i 56 obszarów dworskich.
Przełom XIX i XX wieku przyniósł rozkwit gospodarczy. Rozwinęło się szczególnie rolnictwo i rzemiosło. Sytuację zmienił wybuch I wojny światowej, który doprowadził do stagnacji gospodarczej. W styczniu 1920 roku po zakończeniu działań militarnych, powiat przejęły władze polskie. Starostą został dr Józef Szczepański. Obszar powiatu obejmował wtedy powierzchnię 70788 ha. W okresie międzywojennym zmniejszyła się ona na korzyść powiatu brodnickiego i wynosiła 67300 ha.
W czasie II wojny światowej Niemcy wysiedlili z terenu powiatu znaczną część ludności polskiej i przeprowadzili masowe egzekucje w Łopatkach, Brudzawkach i Kurkocinie.
Po zakończeniu wojny granice powiatu nie ulegały zmianie. Należały do niego 3 gminy miejskie: Wąbrzeźno, Golub - Dobrzyniu i Kowalewo, 9 gmin wiejskich oraz 61 gromad. Liczba mieszkańców wynosiła ok. 49 tys. i systematycznie spadała. Wiązało się to z odpływem ludności do pracy w przemyśle w większych miastach.
Na podstawie zarządzenia wydanego dnia 25 stycznia 1945 roku przez Romualda Wasilewskiego "Tymczasowego kierownika władzy powiatowej i komendanta Milicji Ludowej na powiat wąbrzeski" informującego ludność powiatu o objęciu tymczasowej zwierzchniej władzy nad powiatem powołano do życia Polską Milicję Ludową dla miast i wsi, powierzając jej pilnowanie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz straż nad opuszczonymi gospodarstwami, domami i warsztatami.
Zarządzono natychmiastowe zgłoszenie się mężczyzn w wieku od 17 do 45 do szeregów Milicji Ludowej.
W dniu 3 lutego 1945 roku Starosta Powiatowy Wacław Ciesielski mianował w następujących gminach i miastach Komendantów Milicji Ludowej, wójtów i burmistrzów:

Dnia 1 stycznia 1955 roku zniesiono podział powiatu na gminy i utworzono nowe jednostki administracyjne – gromady . W wyniku tej reformy w skład powiatu weszły 3 miasta ( Wąbrzeźno, Golub – Dobrzyniu i Kowalewo ) i 20 gromad.
Kolejna korekta obszaru wąbrzeskiego powiatu dokonana z końcem tegoż roku spowodowała, iż od 1 stycznia 1956 roku do powiatu obejmującego powierzchnię 592 km2 weszły dwa miasta: Wąbrzeźno i Radzyń Chełmiński oraz 18 gromad. Stan ludności wyniósł wówczas 36 260 mieszkańców . 1 czerwca 1975 roku wprowadzono w Polsce dwustopniowy podział terytorialny ( województwa – miasta i gminy). Po około 88 latach swego istnienia powiat przestał funkcjonować.
Współcześnie funkcjonujący powiat wąbrzeski jest położony na terenie województwa kujawsko – pomorskiego. Graniczy z powiatem golubsko - dobrzyńskim, brodnickim, grudziądzkim, chełmińskim.

Budynek posterunku Milicji Obywatelskiej ( 1969-1990 )

Źródło: Kronika Komendy Powiatowej Policji w Wąbrzeźnie

Budynek obecnej siedziby Rewiru Dzielnicowych w Książkach

Źródło: Kronika Komendy Powiatowej Policji w Wąbrzeźnie

Kolejno funkcjonariuszami w Dębowej Łące byli:

• P. Feluś
• Kawczyński
• Jan Szajda - komendant
• Ożóg

Kazimierz Nadachewicz, Biecki, Korzyński - komendant, Pawłowski, Oławski, Rarus, Ośmiałowski - komendant, Szewczyk, Stankiewicz, Adam Rak, Jan Pawłowski - komendant, Grzegorz Rogowski - kierownik rewiru.

Środkami transportu funkcjonariuszy Milicji Ludowej po II wojnie światowej w porze letniej były rowery, natomiast w porze zimowej milicjanci w czasie służby poruszali się pieszo. W latach 60 Jan Szajda posiadał motocykl "WFM" i wykorzystywał go do celów służbowych.

Pod koniec lat 70-tych funkcjonariusze otrzymali samochód służbowy, który był niezbędny do patrolowania obszernego terenu gminy.
W dniu 15 czerwca 1983 roku doszło do tragicznego wypadku. Podczas próby łodzi motorowej na jeziorze Wieczno w Przydworzu, zginęli dwaj milicjanci z Posterunku Milicji Obywatelskiej z Dębowej Łąki , Wojciech Sankiewicz lat 29 i Adam Rak lat 35.


Było to jedno z niewielu tragicznych wydarzeń w których zginęli milicjanci lub policjanci na przełomie ostatnich kilkudziesięciu lat.
Od początku powstania Milicji Obywatelskiej w Dębowej Łące posterunek znajdował się w tym samym miejscu w centrum wsi.

Kolejno funkcjonariuszmi w Ryńsku byli: Stanisław Zieliński, Edmund Łukiewski, Jan Przygocki, Stanisław Szcząchor, Murzyński Jan, Jakubowski, Zygmunt Cichoracki Eugeniusz Adamczyk, Kawczyński, Edward Łuszczarz.


Funkcjonariusze poruszali się po terenie wsi w pierwszych latach powstania posterunku rowerami służbowymi . W późniejszym okresie przydzielono motocykl służbowy marki DKW.


W roku 1982 został zamknięty Posterunek Milicji Obywatelskiej w Ryńsku.

W roku 2005 zlikwidowano siedziby rewirów dzielnicowych na terenie powiatu wąbrzeskiego przenosząc wszystko do komendy w Wąbrzeźnie.



Po zmianach administracyjnych w roku 1956 Komisariat Milicji Obywatelskiej został włączony do rejonu działania Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Wąbrzeźnie. Siedzibą posterunku był dom stojący w centrum miasta Radzyń Chełmiński.


W roku 1992 Komenda Miejska Policji zakupiła wspólnie z Urzędem Gminy w Radzyniu Chełmińskim dom, do którego przeniesiono komisariat. Na parterze urządzono pomieszczenia służbowe, natomiast na piętrze mieszkanie dla dzielnicowego. Zakupiono również radiowóz marki Polonez.
Kolejno funkcjonariuszami byli : Tadeusz Sabała, Józef Żebrowski, Dziubek, Lepka, Adam Obrzut , Marian Bartel, Edward Dunaj, Tadeusz Kwiatkowski , Wiesław Wójcik , Adam Pisiewicz, Sylwester Góra.


W 1999 roku, po reorganizacji administracji terytorialnej komisariat w Radzyniu Chełmińskiej powrócił pod jurysdykcję Komendy Miejskiej w Grudziądzu.


Od początku powstania Milicji Obywatelskiej w Wąbrzeźnie siedziba znajdowała się i znajduje w tym samym miejscu. W roku 1987 dobudowano skrzydło budynku.


Kolejno komendantami Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej byli: Kowalski, Pająk, Federowicz, Wiktor Bleja , Głogowa, Stanisław Dąbrowiecki, Kazimierz Zwierzykowski, Tadeusz Sabała , Roman Rumuński, Edmund Jaranowski.

(Powyższe trzy zdjęcia udostępnił i opisał pan B.Bleja)

Komendantami Rejonowymi Policji byli: Ogrodowski, Lubiński Roman.
Komendantami Powiatowymi Policji w Wąbrzeźnie byli: Mieczysław Toś, Janusz Kalinowski, Robert Bagiński.

Opracowanie:
Piotr Sikora